Uit de krant
IJmuider Courant, woensdag 26 november 2003
Dit artikel is afkomstig uit het internet archief Expositie
"In het Donker Gezien"
Het bijzondere aan In het Donker Gezien is dat op deze zogeheten blindenervaringsexpositie in Velsen-Noord niets valt te zien.
Nog geen hand voor ogen. Te voelen, te ruiken en te horen is er des te meer in het verduisterde gebouw dat eens in gebruik was
als gereformeerde kerk en als buurtcentrum.
Zonder er zicht op te hebben, is de ervaringstocht een eye-opener van jewelste. Onwetendheid maakt blind voor de dagelijkse
ongemakken waarmee visueel gehandicapten te maken hebben. Beleidsmakers en neringdoenden houden lang niet altijd rekening
met hun slecht of niets ziende medeburgers. Voorzieningen die achter het bureau wonderen van planologie schenen, blijken in
de praktijk veelal struikelblokken. En winkeliers mogen graag hun waar uitbundig op het trottoir uitstallen, compleet met
wervende borden. Vertegenwoordigers van belangenorganisaties kunnen nog zo op beleidsmakers inpraten, volgens Yany en Tinah
Visser kan geen verhaal op tegen een opgedane ervaring in hun tentoonstellingsruimte. "Pas als ze hier zijn geweest,
kunnen ze zich enigszins inleven in de problematiek van visueel gehandicapte mensen."
"In het Donker Gezien", sinds mei 1999 als ervaringstocht te "beleven" langs nagebouwde alledaagse dingen
in Centrum Wakan aan de Grote Hout of Koningsweg in Velsen-Noord. Tot dusver maakten rond 22.000 mensen op de tast de wandeling.
Mond tot mondreclame lokte basisscholieren uit heel het land, teambuildende managers, politieagenten en wie al niet naar de
voormalige gereformeerde kerk.
Een permanente blindenervaringsexpositie inrichten, een mens moet er maar opkomen. Yany (slecht ziend) en Tinah (blind) deden
het idee zes jaar geleden op, toen ze als gids in het ruim van een rijnaak bezoekers rondleidden op een kleinschalige
tentoonstelling over de omgang met visuele handicaps. "De boot voer het hele land door. Diverse subsidieverleners
ondersteunden het project. Het oogziekenhuis in Rotterdam, om er maar een te noemen. Afijn, het geld raakte op en dat was dat.
De gidsen, zonder uitzondering visueel gehandicapt, vonden naderhand dat zoiets ook aan de wal moest komen. Maar na een jaar
waren we nog niks opgeschoten. Tinah en ik zeiden toen: wij stoppen met praten."
In eerste instantie reageerde de gemeente Velsen afhoudend op het verzoek van de Vissers in de voormalige gereformeerde kerk in
Noord een museum te mogen beginnen. Maar drie dagen voor kerst 1998, toen het IJmuidense stel zich ermee had verzoend dat het
niet doorging, kwam het verlossende telefoontje. ,,Of wij het gebouw nog wilden'', herinnert Yany zich. "Het was maar voor negen
maanden, werd erbij gezegd. Gelukkig zijn die rekbaar gebleken. We stellen mensen nu al vierenhalf jaar in de gelegenheid deze
bijzondere ervaring te ondergaan."
Tinah: "Wij geloofden erin. Alleen zijn we hier met een heel andere insteek eraan begonnen. Op de boot hingen van die grote
spandoeken met teksten als ’Ervaar de wereld van de blinden’. Dat vonden wij flauwekul. De wereld van de blinden in
anderhalf uur ervaren, lukt geen mens. Heb je jaren voor nodig. Iemand die blind is, heeft zich gaandeweg aangeleerd de andere
zintuigen meer te ontwikkelen."
Van her en der hamsterde yany de museumspullen. Tal van vrijwilligers assisteerden hem destijds bij het museumklaar maken van het
gebouw. Maar waarlangs worden de bezoekers nu eigenlijk gevoerd? ,,Ervaar het en pak een wandelstok'', moedigt Yany aan. Het is niet
toegestaan in het donker foto's te maken; daardoor zou het verrassingseffect voor komende bezoekers worden weggeknipt. Trouwens,
ook het mobieltje moet uit en het horloge van de pols. Want die geven licht.
Vooruit dan maar, op naar het onbekende en onbestemde, de duisternis in. Allemachtig! Dat maakt een mens nederig. Daar sta je dan met
je goede gedrag. Weg oriëntatievermogen. Een dolende ridder in wankel evenwicht is er niks bij. Waarheen leidt de weg? Is dit een plek
om lief te hebben? Kom maar, roept Yany Visser uitnodigend. Afgaande op zijn woorden, staan we voor een gordijn, de lichtsluis. Het
is zo pikkedonker dat hij ons van alles kan wijsmaken. De rechtervoet zoekt voorzichtigjes naar ondergrond. Yany informeert wat de
oren van zijn gevolg allemaal registreert. Knisperend grind, dus. En een onzer gevederde vrienden. Maar of de tjiftjaf, de wielewaal
dan wel een gekraagde rietzanger zich aan het uitsloven is, tja, zo thuis zijn we ook weer niet in de ornithologie. Daarentegen behoeft
het geen discussie dat parkgeluiden de trommelvliezen strelen en de specifieke geur van loof de neusgaten binnendringt. Niet schuifelen,
maar lopen is de boodschap. ,,Want blinden schuifelen niet'', laat
Yany Visser weten. "Laat de handen wapperen. Die moeten nu dienstdoen
als ogen. Door een voorwerp te betasten, begin je met de details van waaruit het totaalplaatje wordt opgebouwd. Ogen herkennen van
afstand een object, daarna komt het pas van het bekijken van details. Precies andersom, dus."
De handen ’kijken’ naar een pomp. Er is nog veel meer te ruiken, te voelen en te horen. Maar hier moet de informatie over de
rondgang stoppen. Alles verklappen, betekent andermans plezier ontnemen. Er rest weinig anders dan besmuikt lachen om eigen gestuntel in
een volstrekt onbekende wereld, waar de verleiding tot dekking zoeken groot is als een heftig gerakketak zich hoorbaar aandient.
Mitrailleurvuur? Ter geruststelling: we naderen niet de vuurlinie, maar een oversteekplaats.
De ene na de andere deur schijnt open te zwaaien. Yany schuift vervolgens een gordijn opzij. Popmuziek komt ons tegemoet. Meer dan ooit
gedragen de handen zich als voelsprieten. We betasten een voorwerp dat qua vorm verdacht veel weg heeft van een barkruk. En inderdaad,
hier is de bar. Kinderen kunnen in de discoruimte onbespied uit hun dak gaan. Hun ouders ook, trouwens. Er kan een frisdrankje worden
besteld. Afrekenen in het donker is een belevenis op zich. Aan een van de tafeltjes in de bar kan in volstrekte duisternis worden nagebabbeld
over de zojuist beleefde avonturen of gefilosofeerd over de toekomst van het blindenmuseum. De gemeente Velsen wil het onroerend goed
verkopen en het liefst aan de Vissers, die van de weeromstuit op zoek zijn naar sponsors. "We moeten een half miljoen bijeenbrengen.
Als het misloopt, houdt het hier op te bestaan. Dan zou doodjammer zijn, er komen hier zelfs mensen uit het buitenland. Dus het museum
voorziet in een behoefte."
Niet te lang blijven hangen in de bar, anders wordt het te gezellig. De ervaringstocht zit er op en Tinah Visser wil weten hoe het was. Nou,
een oogverblindende ervaring. Niets gezien en je toch niet bekocht voelen. Kom daar eens om in een ander museum.
Gerard van Putten